آی وی اف از موثر ترین روش های برای درمان ناباروی بوده و طی سال های اخیر بسیاری از زوج ها به واسطه این روش، طعم داشتن فرزند را چشیده اند. البته پروسه IVF دارای چند مرحله بوده و طی کردن تمام این مراحل نیازمند صبر، حوصله، امید خواهد بود.
همچنین زوج ها باید از نظر مالی خود را تامین کنند، زیرا طی کردن این مسیر نیازمند پول بسیار است. تیم حرفه ای در این مقاله اختصاصی مطالبی درباره درمان ناباروری به واسطه آی وی اف را تهیه کرده است تا شما با تک تک مراحل آن آشنا شوید. همچنین آن ها از شما برای دیدن مطالب جذاب سایت بوفچه دعوت می کنند.
آی وی اف
اقدامات پزشکی قبل از شروع پروسه آی وی اف
زوجی که پس از یک سال تلاش آن ها برای بارداری، نتیجه مثبت به همراه نداشت؛ باید به یک پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند. پزشک قبل از هر اقدامی برای خانم آزمایشات کامل مانند قند، چربی، کم خونی و کمبود ویتامین دی را می نویسد.
همچنین با انجام سونو در روز های سوم تا پنجم پریودی، وضعیت رحم و تعداد تخمک ها را مورد ارزیابی قرار می دهد. برای مرد نیز آزمایش اسپرم می نویسد تا اینگونه وضعیت اسپرم های مرد از لحاظ تعداد، سرعت و کیفیت مورد بررسی قرار بگیرند.
در صورتی که جواب آزمایش های زن و شوهر مشکلی نداشت، پزشک دارودرمانی را شروع می کند. به طور معمول به خانم مصرف دارو های تحریک گذاری تخمک مانند کلومفین، پودر یدوفلویک و لترزول در کنار متفورمین، آهن، زینک و مکمل های غذایی را تجویز می کند.
البته مصرف قرص آهن، زینک و مکمل ها را برای مرد نیز توصیه می شود. تمام این دارو ها با توجه به شرایط زوج و تشخیص پزشک متخصص بوده و نمی توان مصرف آن ها را برای همه موثر دانست. در صورتی که پس از 6 ماه با وجود مصرف دارو ها، بارداری صورت نگرفت؛ پزشک متخصص زنان و زایمان انجام دو آزمایش عکس رنگی از رحم و ذخیره تخمدان را در دستور کار قرار می دهد.
آزمایش خون ذخیره تخمدان باید در یک آزمایشگاه معتبر صورت بگیرد، زیرا عدد و نتیجه این آزمایش در ادامه روند درمان ناباروری بسیار مهم است. عکس رنگی از رحم نیز بهتر است در یکی از بهترین مراکز سونوگرافی انجام شود. انجام این آزمایش نیاز مند رعایت یک سری اصولی بوده و آن نکات، شامل لیست زیر می شوند:
- انجام عکس رنگی باید بین روز 7 الی 10 پریودی باید صورت بگیرد.
- در آن ماهی که عکس رنگی از رحم گرفته می شود، زوج اصلا برای بارداری نباید اقدام کنند. زیرا در صورت بارداری، احتمال وجود نواقصی مانند تشکیل نشدن قلب و سقط نوزاد بسیار است.
- خانم در روزی که برای عکس رنگی به مرکز سونوگرافی مراجعه می کند، باید یک همراه داشته باشد.
اگر آزمایش ذخیره تخمدان و عکس رنگی نرمال نبودند، پزشک متخصص آن زوج یک مرکز ناباروری را معرفی می کند تا در آن مرکز، پروسه آی وی اف شروع شود. زیرا پزشک متخصص نمی خواهد با انجام فرایند دارودرمانی، زمان و وقت زوج را بیهوده تلف کند.
البته اگر پزشک در همان مرحله اول، مشکلی را در آزمایش اسپرم مرد مشاهده کرد؛ او را به اورولوژیست معرفی می کند. در صورتی که پزشک دلیل مشکل در آزمایش اسپرم را واریکسول، تشخیص دهد؛ عمل می کند. در صورتی که پس از 6 ماه از انجام عمل واریکسول، بارداری رخ نداد؛ توصیه او حضور در مراکز ناباروری برای انجام آی وی اف خواهد بود.
پروسه تخمک کشی یا پانکچر آی وی اف
پس از مراجعه زوج به یک مرکز ناباروری و مشاهده تمام آزمایشات، فلوشیپ نازایی پروسه آی وی اف را آغاز می کند. البته اگر آزمایشات کامل نباشند، او برای زوج آزمایش های جدید می نویسد. در مراکز ناباروری انجام مجدد آزمایش اسپرم لازم بوده و این آزمایش باید پس از 3 الی 5 روز از آخرین رابطه زناشویی صورت بگیرد.
به طور مثال در مراکز خصوصی، به همراه داشتن جواب آزمایش ژنتیک لازم است. بنابراین زوج به پزشک ژنتیک مراجعه کرده و آزمایش خون ژنتیک را انجام می دهند. در صورت تشخیص پزشک ژنیتک، انجام آزمایش WES یا بررسی شباهت ژنتیکی در کنار آزمایش شباهت کروموزمی توصیه می شود.
آزمایش WES در ایران انجام نشده و آن ها نمونه خون زوج را به خارج کشور مانند آلمان ارسال می کنند تا بررسی زنتیکی صورت بگیرد. پس از آنکه همه چیز از نظر فلوشیپ نازایی برای انجام آی وی اف کامل بود، او از خانم تقاضا می کند که در روز های اول تا سوم پریودی به مرکز مراجعه کند.
پزشک پس از انجام سونو و بررسی وضعیت تخمک ها، داروهای مرتبط با تحریک تخمک گذاری مانند النوا یا منوپیور را تجویز می کند. دارو ها در مرحله اول برای یک هفته بوده و باید سر ساعت تزریق شوند. در سونو دوم، با توجه به شرایط تخمک ها یک دوره دو روزه دارو تجویز می شود.
پانکچر و آی وی اف
در صورت نیاز و با توجه به مشاهدات سونو سوم، مجددا دارو های تحریک گذاری تخمک تجویز می شوند. سپس پزشک در سونو چهارم دارو آزادسازی تخمک ها را تجویز کرده و از زوج می خواهد که دقیقا در ساعت تعیین شده دارو تزریق شود.
در صورتی که دارو یک ساعت دیرتر یا زودتر تزریق شود، مطمئنا تخمک ها زودتر یا دیرتر آزاد می شوند. در نتیجه عمل پانکچر با مشکل مواجه شده و بنابراین زوج باید آمپول آزادسازی تخمک ها در ساعت مقرر را تزریق کنند.
پروسه تزریق آمپول ها تحریک تخمک برای پانکچر بین 8 الی 12 روز بوده و مدت زمان آن با توجه به شرایط زوج متغیر خواهد بود.
عمل پانکچر آی وی اف
زوجین باید در روز عمل پانکچر یا تخمک کشی، سر ساعت تعیین شده در مرکز ناباروی حضور داشته باشند. مصرف مواد غذایی برای خانم تقریبا از شب قبل برای او، ممنوع است. پس از حضور در مرکز و امضاء رضایت نامه عمل توسط زوجین، خانم برای رفتن به اتاق عمل آماده می شود.
همسر او نیز در همان روز، باید نمونه اسپرم ارائه دهد تا به واسطه کنار هم قرار دادن تخمک های جمع آوری شده از زن و اسپرم ها، جنین به وجود آید. خانم در اتاق عمل برای مدت زمان 10 الی 20 دقیقه بیهوش می شوند تا تمام تخمک های باکیفیت از بدن او خارج شود.
سپس برای مدت زمان یک ساعت در ریکاروی و بعد حدود یک ساعت در بخش بستری می شود. پس از این مدت زمان او باید کیک و آبمیوه مصرف کند تا انرژی از دست رفته خود را به دست آورد. در این زمان همسر او، سرگرم کار های ترخیص او می شود.
پرستار به خانمی که پانکچر شده است، یک سری نکات را ارائه می دهد. رعایت تمام این مسائل برای سلامتی زن، مهم بوده و از اصلی ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انجام کار های سنگین مانند بلند کردن وسیله سنگین یا جاروبرقی زدن برای مدت زمان سه روز ممنوع است.
- دور شکم خود را با یک متر اندازه گرفته و هر چند ساعت یکبار این عمل را انجام دهد تا خیالش از بابت هایپر نشدن (آب آوردن شکم) راحت شود.
- مصرف غذا های شور مانند خیار شور، چوب شور، دوغ محلی، تخم مرغ پخته با نمک فراوان را در برنامه غذایی خود قرار دهد. خوردن این غذا ها از هایپر شدن جلوگیری می کنند.
یکی از اصلی ترین مشکلات پس از پانکچر در آی وی اف، هایپر شدن است که با نشانه های مانند بزرگ شدن شکم، استفراغ، درد در ناحیه شکم و تهوع همراه است. در صورتی که زوج با این مسائل برخورد کرد، باید سریعا با پزشک خود تماس بگیرد یا اینکه به مرکز ناباروری مراجعه کند تا اقداماتی جهت رفع مشکل صورت بگیرد.
کیفیت جنین ها در آی وی اف
پرستار هنگام ترخیص به زوج یادآوری می کند که 3 الی 5 روز پس از فرایند تخمک کشی، با بخش جنین شناسی مرکز تماس بگیرند تا از تعداد جنین ها مطلع شوند. جنین ها در زمان انتقال مشخص می شوند که در کدام از یک گرید های تعیین شده آن مرکز ناباروری قرار می گیرند.
اصلی ترین گرید های جنین در مراکز ناباروری، عبارت هستند از:
- گرید A
- گریدAB
- گرید B
- گرید C
فلوشیپ نازایی در زمان انتقال، جنین های باکیفیت را در مرحله اول انتقال می دهد تا اینگونه شانس باروری خانم افزایش پیدا کند.
انتقال جنین در پروسه آی وی اف
در صورتی که شرایط خانم از نظر پزشک متخصص مناسب باشد، جنین ها به صورت FERESH یا تازه انتقال داده می شوند. اما اگر شرایط خانم مناسب نباشد، جنین ها دو ماه بعد منتقل می شوند. این جنین ها فریز شده به اسم جنین بلاست 3 یا بلاست 5 روز شناخته خواهند شد.
پزشک پس انتقال جنین در پروسه آی وی اف، یک سری دارو مانند استرادیول، پروژسترون ( آمپول و شیاف) و اسید فولیک در کنار مکمل ها را تجویز می کند. تمام این دارو ها با توجه به شرایط بیمار و جواب آزمایش پروژسترون خانم تجویز می شوند.
به طور مثال پزشک ممکن است به جای آمپول پروژسترون که روزی دوبار ( هر 12 ساعت) باید تزریق شود، آمپول انکسوپارین که روزی یکبار ترزریق می شود را جایگزین کند. به طور معمول به خانم گفته می شود که پس از 15 الی 17 روز از زمان انتقال، به آزمایشگاه مراجعه کرده و نمونه خون جهت آزمایش تیتر بتا بدهد.
در صورتی که جواب تیر بتا، پایین بود؛ دو روز بعد در همان آزمایشگاه یک آزمایش دیگر بدهد تا وضعیت بارداری یا عدم حاملگی مشخص شود. اگر تیتر افزایش پیدا کرد، به مراکز جهت مشاهده ساک حاملگی مراجعه کند تا دکتر روند آی وی اف را با تجرویز دارو ها جدید ادامه دهد.
اما اگر تیتر کاهش پیدا کرده باشد، حاملگی منتفی بوده و خانم باید دارو ها را قطع کند تا پریود شود. در صورت داشتن جنین ها دیگر در آن مرکز ناباروری، دو ماه دیگر و در روز های 3 الی 5 پریودی برای شروع یک دوره دیگر انتقال جنین مراجعه کند.
مراقبت های پس از انتقال جنین آی وی اف
پرسنل حاضر در مرکز ناباروری به خانم پس از انتقال جنین، یک سری توصیه ها ارائه می دهند. این توصیه ها کاملا کاربردی بوده و اصلی ترین آن ها، شامل لیست زیر می شوند:
- خانم برای مدت زمان 5 روز از حمام رفتن منع شده و پس از آن در حد یک دوش 3 الی 5 دقیقه حمام کند. البته آب بهتر است ولرم رو به سرد بوده و از دوش آب گرم باید پرهیز کند.
- استراحت کند. البته این به معنی نیست که تمام 14 روز پس از انتقال را روی تخت دراز بکشد. در خانه قدم بزند تا فرایند خون رسانی به جنین ها به درستی صورت بگیرد.
- بلند کردن اجسام سنگین، جاروبرقی زدن خانه و به طور مداوم پله ها را بالا پایین رفتن ممنوع است.
- بهتر است از توالت فرنگی برای دستشویی رفتن استفاده کند.
- دارو های تجویز شده در ساعت تعیین شده مصرف کند.
- اما مهم ترین نکته در دوران انتقال جنین، امید و توکل داشتن به پروردگار است.
مراقبت های بعد از انتقال جنین آی وی اف
جنین اهدایی، تخمک اهدایی و اسپرم اهدایی
در صورتی که پزشکان متخصص حاضر در مر کز ناباروری تشخیص دهند که زوجین به هر دلیلی امکان باروری ندارند، به آن ها استفاده از روش های دیگر پیشنهاد می شود. اگر اسپرم مرد قدرت باروری ندارد حتی با وجود مصرف دارو و عمل، استفاده از اسپرم اهدایی یک گزینه مناسب تشخیص داده می شود.
همچنین گاهی اوقات زن توانایی لازم برای بارداری را ندارد یا با وجود چندین بار پانکچر شدن تخمک ها باکیفیت از او به دست نمی آید، پزشک استفاده از تخمک اهدایی را بهترین گزینه می داند. مطمئنا انتخاب تخمک اهدایی یا اسپرم اهدایی برای زوج جهت بارداری، بسیار سخت است.
به عبارتی دیگر آن ها باید بین فرزند داشتن و نداشتن بچه، یک گزینه را انتخاب کنند. البته در صورت انتخاب و استفاده از تخمک یا اسپرم اهدایی، این مسئله باید کاملا مخفی بماند. مرکز ناباروری نیز زوج را به یک مشاور حقوقی ارجاع می دهد تا وکیل مسائل حقوقی را برای آن ها به صورت روشن، توضیح دهد.
استفاده از جنین اهدایی زمانی معنا پیدا می کند که هر دو طرف توانایی باروری ندارند. اگر زوج استفاده از تخمک اهدایی، اسپرم اهدایی و جنین اهدایی را پذیرفتند؛ مرکز ناباروری آن ها را به افرادی که تحت عنوان دونر شناخته می شنود، آشنا می کند تا فرایند آی وی اف انجام شود.
دونر باید از نظر ظاهر مانند رنگ مو یا چشم ها، شباهت ظاهری با زوج داشته باشد. همچنین از نظر پزشکی مانند هپاتیت، کم خونی و یک سری بیماری های دیگر مورد بررسی قرار می گیرد.
هزینه های آی وی اف
درمان ناباروری با آی وی اف، یک پروسه طولانی بوده و برای بسیاری از زوج ها به لحاظ مالی، بسیار گران است. البته در صورتی که این درمان به نتیجه برسد، ارزش خرج کردن آن همه پول را دارد. هزینه آی وی اف در مراکز دولتی و با وجود داشتن دفترچه تامین اجتماعی، حدودا 10 تا 20 میلیون است.
در صورت مراجعه به مراکز خصوصی ناباروری، باید مبلغ بیشتری را برای پروسه آی وی اف در نظر گرفت. به طور مثال هزینه پانکچر با خرید دارو در یک مرکز دولتی ناباروری، حدود 5 الی 8 میلیون می شود؛ اما این عمل در مرکز خصوصی براساس نوع دارو متغییر خواهد بود.
در صورتی که از آمپول های منوپیور استفاده شود، هزینه پانکچر حدودا 35 تا 38 میلیو ن خواهد بود. اگر از آمپول النوا استفاده شود ( این آمپول تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی است) هزینه پانکچر حدودا 20 الی 22 میلیون است.
هزینه انتقال جنین در مراکز دولتی بین 2 الی 4 میلیون است. در حالی که در مراکز خصوصی و زیر بیهوشی، زوج باید 7 الی 10 میلیون برای هر بار انتقال جنین پرداخت کنند.